Επαγγελματική Εκπαίδευση- ένα νέο ξεκίνημα

Ακολουθεί το άρθρο σε word

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - ΕΝΑ ΝΕΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ

του Κοτσιφάκη Θέμη, εκπαιδευτικού

Τις προηγούμενες δεκαετίες η επαγγελματική εκπαίδευση «μεταρρυθμίστηκε»  τουλάχιστον τρεις φορές και υπέστη πολλαπλά σοβαρότατα πλήγματα. Χαρακτηριστική περίπτωση αποτέλεσε το 1997-98 η αιφνίδια κατάργηση των ΕΠΛ και των ΤΕΛ και η αντικατάστασή τους από τα υποβαθμισμένα ΤΕΕ, που λειτουργούσαν για αρκετά χρόνια χωρίς τα απαραίτητα βιβλία και υποδομές. Αποκορύφωμα αυτής της αντιεκπαιδευτικής πολιτικής αποτέλεσε η απόφαση του 2013, που οδήγησε στη διαθεσιμότητα χιλιάδες εκπαιδευτικούς των ΕΠΑΛ, αποδυνάμωσε το διδακτικό δυναμικό τους και στέρησε από χιλιάδες μαθητές και μαθήτριες τη δυνατότητα να σπουδάσουν στην ειδικότητα που επιθυμούσαν. Ταυτόχρονα, προωθήθηκε η δημιουργία μετά το γυμνάσιο μιας νέας δομής, των Σχολών Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΣΕΚ), που θα οδηγούσαν ένα μεγάλο τμήμα του μαθητικού δυναμικού εκτός Λυκείου (Γενικού και Επαγγελματικού), στην πρόωρη, στενή κατάρτιση και την ανήλικη μαθητεία. Εργαλείο για όλα αυτά θα ήταν ένα νέο εξεταστικό σύστημα, βασισμένο στη λειτουργία τράπεζας θεμάτων. Δεν πρέπει, λοιπόν, σε καμιά περίπτωση να λησμονούμε τι άφησαν πίσω τους το 2015 η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ στο τομέα της εκπαιδευτικής πολιτικής για την Επαγγελματική Εκπαίδευση, ακριβώς γιατί δεν πρέπει να ξαναζήσουμε τον ίδιο εφιάλτη.

Δεν θα μπορούσε λοιπόν μια νέα, αριστερή πολιτική για την Επαγγελματική Εκπαίδευση, να αφήσει να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση. Και η ανατροπή των δεδομένων έγινε ήδη από τους πρώτες μήνες διακυβέρνησης από τον ΣΥΡΙΖΑ. Με πλήρη σεβασμό στο έργο, στην προσφορά  και στην αξιοπρέπεια των εκπαιδευτικών της τεχνικής επαγγελματικής εκπαίδευσης, το Υπουργείο Παιδείας επανέφερε τους 2.500 εκπαιδευτικούς της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης που ήταν σε καθεστώς διαθεσιμότητας – απόλυσης, επαναλειτούργησε όλες τις καταργημένες ειδικότητες και τομείς των ΕΠΑΛ και ακύρωσε στην πράξη τους σχεδιασμούς των προηγούμενων κυβερνήσεων να οδηγήσουν τους νέους μας στην πρόωρη κατάρτιση από την ηλικία των 15 ετών, καταργώντας ταυτόχρονα την αποτυχημένη εκπαιδευτικά δομή των ΣΕΚ.

Σημαντικό βήμα για την αλλαγή σελίδας ήταν ότι ολοκληρώθηκε το 2016 ένας λεπτομερής Στρατηγικός Σχεδιασμός για την Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση (ΕΕΚ), με στόχο να επιτευχθεί η ποιοτική της αναβάθμιση, ώστε να συναντά την αποδοχή γονέων, μαθητών και μαθητριών, εκπαιδευτικών αλλά και της ευρύτερης κοινωνίας. Ο σχεδιασμός αυτός βασίστηκε στην ολιστική θεώρηση ολόκληρου του συστήματος της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, στην αναγνώριση και ενίσχυση του κοινωνικού ρόλου της, με τον περιορισμό των κοινωνικών ανισοτήτων, στην ανάγκη συνεχούς εναρμόνισής της με τις απαιτήσεις της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας, στην ανάγκη παροχής ποιοτικής εκπαίδευσης στους μαθητές και στις μαθήτριες που την επιλέγουν, στην ανάγκη παροχής ασφαλών επαγγελματικών διεξόδων στους/τις αποφοίτους της, στην εμπέδωση εργασιακής ασφάλειας και στη διαμόρφωση ενός ρεαλιστικού οράματος για τους εκπαιδευτικούς.

Στόχος αυτής της πολιτικής είναι η ΕΕΚ να καταστεί από μια επιλογή ανάγκης, όπως ίσχυε μέχρι σήμερα, μια συνειδητή επιλογή για τους μαθητές και μαθήτριες κι ως προς αυτό καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια.

Με συντονισμένες προσπάθειες του Υπουργείου Παιδείας το 2016, εξασφαλίστηκε η αναγκαία χρηματοδότηση για τη συνολική αναβάθμιση της ΕΕΚ.

ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΔΟΜΗ ΤΟΥ  ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ 

Με τη νέα δομή των ΕΠΑ.Λ. εξασφαλίζεται στη νέα γενιά η παροχή αφενός στέρεων γενικών γνώσεων, αφετέρου εξειδικευμένων τεχνολογικών και επαγγελματικών γνώσεων και δεξιοτήτων, ενώ αποφεύγεται η πρόωρη ειδίκευση. Παρέχεται, δηλαδή η ενιαία βάση επί της οποίας διαμορφώνονται οι μελλοντικές επιλογές των νέων ως προς την ειδικότητα που θα ακολουθήσουν, βάσει των ενδιαφερόντων, των κλίσεων και των ικανοτήτων τους. Για το λόγο αυτό έχει σχεδιαστεί πρόγραμμα δράσεων και υποστήριξης των μαθητών και μαθητριών των ΕΠΑΛ μέσω συμβουλευτικής και ενισχυτικής διδασκαλίας (προσαρμοσμένης στις μαθησιακές ανάγκες τους) καθώς και υποστήριξης των εκπαιδευτικών των ΕΠΑ.Λ., κυρίως μέσω επιμορφωτικών προγραμμάτων.

-  Στην Α΄ Τάξη οι μαθητές και οι μαθήτριες ακολουθούν ένα πρόγραμμα σπουδών με μαθήματα γενικής παιδείας, μαθήματα προσανατολισμού και επιλογής (τεχνολογικά– επαγγελματικά), προκειμένου να τους δοθεί η δυνατότητα να διερευνήσουν τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές τους.

- Στη Β΄  Τάξη  οι μαθητές και οι μαθήτριες καλούνται να επιλέξουν έναν από τους 9 τομείς επαγγελματικών σπουδών.

- Στη  Γ΄ Τάξη  προσφέρονται συνολικά 35 ειδικότητες, Παράλληλα, σε όλες τις τάξεις διδάσκονται  μαθήματα γενικής παιδείας.

Στο διάγραμμα φαίνεται πως κατανέμεται το μαθητικό δυναμικό στους 9 τομείς του ΕΠΑΛ (στοιχεία ΥΠΠΕΘ, 2017-18)

Διεύρυνση των εκπαιδευτικών και εργασιακών δυνατοτήτων μετά την αποφοίτηση από τα ΕΠΑ.Λ.

Οι σπουδές στο επαγγελματικό λύκειο γίνονται πιο ελκυστικές όταν διευρύνονται οι περαιτέρω δυνατότητες των αποφοίτων τους, ενώ ταυτόχρονα σπάζουν οι προκαταλήψεις που κυριαρχούσαν σχετικά με το χαρακτήρα του ΕΠΑΛ. Έτσι, εκτός από το γεγονός ότι οι απόφοιτοι του ΕΠΑΛ αποκτούν απολυτήριο Λυκείου και πτυχίο ειδικότητας με το οποίο έχουν δυνατότητα  ένταξης στην αγορά εργασίας, επιπλέον με νομοθετικές παρεμβάσεις διευρύνθηκε η δυνατότητα πρόσβασης στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση μέσω ειδικών εξετάσεων σε 4 μαθήματα. Στα ΤΕΙ εισάγονται σε ειδικό ποσοστό θέσεων, αναλογικό του αριθμού των υποψηφίων από ΕΠΑ.Λ.  και ΓΕ.Λ. (με κατώτατο πλαφόν το 20%) και στα Πανεπιστήμια σε ειδικό ποσοστό, που από το σχολικό έτος 2017-18 ανέρχεται στο 5%, των θέσεων του συνολικού αριθμού εισακτέων. Επίσης, οι απόφοιτοι έχουν πρόσβαση σε κοινή ομάδα σχολών (Πανεπιστημίων, ΤΕΙ και Στρατιωτικών) ανεξάρτητα από τον τομέα αποφοίτησής τους. Στα εσπερινά ΕΠΑΛ επαναφέραμε το ειδικό ποσοστό 1% επιπλέον θέσεων στα ΤΕΙ, που είχε καταργηθεί το 2013, με δυνατότητα μάλιστα επιλογής στους απόφοιτους των εσπερινών να διαγωνιστούν μαζί με τους απόφοιτους των ημερησίων. Έτσι για πρώτη φορά μπορούν κι αυτοί να εισαχθούν σε πανεπιστήμια και στρατιωτικές σχολές.

Επιπλέον, εκτός από τη συνέχιση σπουδών στα ΙΕΚ στην ίδια (για 3 εξάμηνα) ή άλλη ειδικότητα (για 5 εξάμηνα), οι απόφοιτοι των ΕΠΑΛ θα έχουν προνομιακή πρόσβαση σε 2ετή τμήματα επαγγελματικής εκπαίδευσης των Πανεπιστημίων και των ΤΕΙ, έναν νέο θεσμό που δημιουργήθηκε με το ν.4521/18.

αναπτυξη του  «μεταλυκειακόΥ έτος – τάξηΣ μαθητείας»

Με το ν. 4186/13 είχε καθιερωθεί με ιδιαίτερα προβληματικό τρόπο η τάξη μαθητείας των ΕΠΑΛ. Όμως με το ν.4386/16 ανατράπηκαν οι όροι και προϋποθέσεις υλοποίησής της, και καθιερώνεται το «Μεταλυκειακό  Έτος – Τάξη Μαθητείας», που αποτελεί εκπαιδευτική μεθοδολογία αναβάθμισης δεξιοτήτων.  Με το νέο θεσμικό πλαίσιο δίνεται μεγάλη βαρύτητα στην αναβάθμιση της εργασιακής προοπτικής των αποφοίτων των ΕΠΑ.Λ.,  στην ομαλή και ασφαλή είσοδό τους στην αγορά εργασίας με στόχο τη σύζευξη της επαγγελματικής εκπαίδευσης με την απασχόληση και τη στήριξη των αποφοίτων, μετά την απόκτηση του πτυχίου τους.

Τα βασικά χαρακτηριστικά της Μαθητείας του Υπουργείου Παιδείας είναι ότι αποτελεί ένα εκπαιδευτικό σύστημα στο οποίο ο μαθησιακός χρόνος εναλλάσσεται μεταξύ χώρου εργασίας και σχολείου και απευθύνεται σε ενήλικες απόφοιτους λυκείου. Το σχολείο τοποθετεί τους μαθητευόμενους σε χώρους εργασίας του δημόσιου ή του ιδιωτικού τομέα με ρυθμισμένο πλαίσιο, που περιλαμβάνει: σύμβαση μαθητείας, εκπαιδευτή στο χώρο απασχόλησης, αμοιβή και πλήρη εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα, για 9 μήνες, με 4 ημέρες την εβδομάδα και 7 ώρες την ημέρα.

·       Ο θεσμός της μαθητείας ξεκίνησε τη σχολική χρονιά 2016-17 και συνεχίζεται εφέτος για δεύτερη σχολική χρονιά παρουσιάζοντας σημαντική αύξηση στον αριθμό των ειδικοτήτων που εντάχθηκαν, στον  αριθμό των Επαγγελματικών Λυκείων στα οποία λειτουργούν τμήματα μαθητείας και στον αριθμό των μαθητευόμενων που εγγράφηκαν, όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα.

ΜΕΤΑΛΥΚΕΙΑΚΟ ΕΤΟΣ-ΤΑΞΗ ΜΑΘΗΤΕΙΑΣ ΕΠΑΛ
ΣΧΟΛ. ΕΤΟΣ	ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΕΣ	ΕΠΑΛ	ΤΜΗΜΑΤΑ	ΜΑΘHTΕΥΟΜΕΝΟΙ/-ΕΣ
2016-17	7	120	180	1175
2017-18	16	187	406	3452
ΔΙΑΦΟΡΑ	+129%	+56%	+126%	+194%

·         Ιδιαίτερα σημαντικό για την ανάπτυξη του νέου θεσμού είναι το γεγονός πως τον έχει αγκαλιάσει η συντριπτική πλειοψηφία των εκπαιδευτικών στα σχολεία. Θετικά επίσης είναι τα πρώτα σχόλια για το θεσμό από δημόσιους και δημοτικούς οργανισμούς, ιδιώτες εργοδότες και κοινωνικούς φορείς.

ΠΡΌΓΡΑΜΜΑ «ΜΙΑ ΝΕΑ ΑΡΧΗ ΓΙΑ ΤΑ ΕΠΑ.Λ.»

Από τη σχολική χρονιά 2017-18 εξελίσσεται μια φιλόδοξη δράση που στοχεύει στην περαιτέρω αναβάθμιση των ΕΠΑ.Λ. με τίτλο «Μια νέα Αρχή στα ΕΠΑ.Λ.». Η δράση αυτή ξεκίνησε εφέτος σε 9 πιλοτικά ΕΠΑ.Λ.  και από την επόμενη χρονιά θα γενικευτεί σε όλα τα ΕΠΑ.Λ. της χώρας. Το πρόγραμμα αφορά τους μαθητές και μαθήτριες της Α΄ τάξης των ΕΠΑ.Λ. και επιδιώκει να τους στηρίξει κατά τη μετάβασή τους στην επαγγελματική εκπαίδευση. Στοχεύει στην αναβάθμιση της ποιότητας του ΕΠΑ.Λ.  και στη βελτίωση της εικόνας του στην κοινωνία και τους ίδιους τους μαθητές, μέσα από ένα σύνολο δράσεων.

Οι βασικές δράσεις του προγράμματος είναι:

·       Εφαρμογή εναλλακτικής ενισχυτικής διδασκαλίας στα μαθήματα των Νέων Ελληνικών και των Μαθηματικών. Υλοποιείται με την ταυτόχρονη παρουσία δύο εκπαιδευτικών στην τάξη και στοχεύει στη βελτίωση του γλωσσικού και αριθμητικού γραμματισμού των μαθητών.

·       Στελέχωση των ΕΠΑ.Λ.  με ψυχολόγους: πρόσληψη ψυχολόγων οι οποίοι θα στηρίξουν ψυχοκοινωνικά τους μαθητές των ΕΠΑ.Λ. και θα οργανώσουν τη δικτύωση των σχολείων με υποστηρικτικές δομές ψυχοκοινωνικής υγείας της περιοχής. Ήδη έχουν προσληφθεί 107 ψυχολόγοι για τη σχολική χρονιά 2017-18.

·       Υλοποίηση Σχεδίων Δράσης (projects): χρηματοδοτούμενα σχέδια δράσης με στόχο την ενίσχυση της καινοτομίας και της δημιουργικότητας, που θα υλοποιεί το σχολείο πάνω σε συγκεκριμένους θεματικούς άξονες (πχ. πολιτισμό, επιστήμες, τεχνολογία, επιχειρηματικότητα κ.ά.) και θα παρουσιάζονται στο τέλος της χρονιάς με εκδηλώσεις ανοιχτές σε όλη την κοινωνία.

·       Εξοπλίζονται τα ΕΠΑ.Λ. με υποδομές τηλεδιασκέψεων - τηλε-εκπαίδευσης, ώστε να έχουν τη δυνατότητα της δικτύωσης μεταξύ τους, της καλύτερης επικοινωνίας και της ανταλλαγής καλών πρακτικών.

·       Ενεργοποίηση και προώθηση του θεσμού του Συμβούλου Καθηγητή και του Συμβούλιου Τάξης με στόχο τη δημιουργία γέφυρας επικοινωνίας μεταξύ μαθητών και συλλόγου διδασκόντων, την αντιμετώπιση συγκρούσεων, τη βελτίωση του κλίματος στη σχολική κοινότητα, τον εντοπισμό των προβλημάτων που αναστέλλουν τη μαθησιακή πρόοδο και την αυτοβελτίωση του ίδιου του εκπαιδευτικού.

·       Μέσα από όλες αυτές τις δράσεις γίνεται μία προσπάθεια να ενισχυθεί το αίσθημα ότι οι  σχολικές μονάδες των ΕΠΑ.Λ. δεν είναι απομονωμένες, αλλά αποτελούν τμήμα μιας ενεργού εκπαιδευτικής κοινότητας. Επιπλέον, με  αυτές τις δράσεις ενθαρρύνονται πρωτοβουλίες για «άνοιγμα» της σχολικής μονάδας στην τοπική κοινωνία μέσα από ενημερωτικές εκδηλώσεις και δημιουργικές συνεργασίες.

Το ΙΕΠ έχει αναλάβει το σχεδιασμό και την υλοποίηση της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στο πρόγραμμα αυτό.

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ, ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ

Τα ΕΠΑΛ λειτουργούν σήμερα με τη νέα τους δομή, αλλά με μεταβατικά προγράμματα σπουδών βασισμένα στα προϋπάρχοντα. Προκειμένου να εξασφαλιστεί η βελτίωση της ποιότητας των σπουδών προωθείται μέσω του ΙΕΠ η αναβάθμιση και επικαιροποίηση των Προγραμμάτων Σπουδών, η συγγραφή νέου εκπαιδευτικού υλικού (εργαστηριακοί οδηγοί, βιβλία) και η σχετική επιμόρφωση σε αυτά των εκπαιδευτικών των ΕΠΑΛ. Η εκπόνηση του εκπαιδευτικού υλικού θα πραγματοποιηθεί σύμφωνα με τα οριζόμενα στο υφιστάμενο Πλαίσιο Ποιότητας Προγραμμάτων Σπουδών της ΕΕΚ, που δημοσιεύτηκε το 2017.

Και επειδή επαγγελματική εκπαίδευση δεν γίνεται χωρίς εργαστηριακή υποδομή για την εξάσκηση των μαθητών/-τριών, έχει ήδη εξασφαλιστεί ένα πρόγραμμα προμηθειών τεχνολογικού - εργαστηριακού εξοπλισμού, το κόστος του οποίου έχει προϋπολογισμό τα 24 εκατ. €, για όλες τις μονάδες της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΕΠΑΛ, ΕΚ και ΙΕΚ).

Η αναβάθμιση του τεχνολογικού - εργαστηριακού εξοπλισμού των εκπαιδευτικών δομών είναι ένα ακόμη μέτρο που θα συμβάλει στη βελτίωση της Δημόσιας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης και της προσαρμογή της στις σύγχρονες εκπαιδευτικές και κοινωνικές ανάγκες, αλλά και τις απαιτήσεις της εργασιακής προοπτικής των αποφοίτων της ΕΕΚ.

ΕΚΔΟΣΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΑΠΟΦΟΙΤΩΝ

Χωρίς επαγγελματικά δικαιώματα δεν μπορεί να εδραιωθεί στην κοινωνία η αξιοπιστία του διαφορετικού δρόμου σπουδών που προτείνεται μέσω του ΕΠΑΛ.

 Με απόφαση που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης (ΦΕΚ τ. Β΄ 771, 5/3/18), αποδίδονται επαγγελματικά δικαιώματα σε αποφοίτους ΕΠΑ.Λ. του Ν. 4386/2016.

Συγκεκριμένα, με την απόφαση αυτή γίνεται αντιστοίχιση των επαγγελματικών δικαιωμάτων των κατόχων τίτλων του νέου ΕΠΑ.Λ. με τα επαγγελματικά δικαιώματα των κατόχων τίτλων ειδικοτήτων που αποκτήθηκαν στο πλαίσιο της Δευτεροβάθμιας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης.

Είναι σημαντικό το γεγονός ότι για πρώτη φορά προηγείται η απόδοση επαγγελματικών δικαιωμάτων σε αποφοίτους ΕΠΑ.Λ. από την αποφοίτηση των πρώτων μαθητών/τριών του νέου συστήματος (νέο θεσμικό πλαίσιο του Ν. 4386/2016), οι οποίοι θα αποκτήσουν πτυχίο τον Ιούνιο του 2018.

Να υπενθυμίσουμε ότι τα επαγγελματικά δικαιώματα των αποφοίτων ΕΠΑ.Λ. του νόμου 3475 του 2006 αποδόθηκαν το 2016 και τα επαγγελματικά δικαιώματα του νόμου 4186 του 2013 αποδόθηκαν το 2017. Και στον τομέα αυτό η πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ κάνει τη διαφορά.

Με όλα τα παραπάνω γίνεται φανερή η προτεραιότητα που αποδίδει η κυβερνητική πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ στην ανόρθωση της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης στη χώρα μας. Τα πρώτα στοιχεία δείχνουν και μια αύξηση του μαθητικού δυναμικού μεταξύ του σχολικού έτους 2017-18 και 2016-17 κατά 4,1% (βλ. πίνακα). Είναι πολύ σημαντικό ότι αυτή η πολιτική, για να αποδώσει καρπούς, γίνεται προσπάθεια να επικοινωνηθεί με όλη την κοινωνία μέσα από μια σημαντική σε εύρος και πρωτοβουλίες καμπάνια.

Για να αποκτήσει επιτέλους η ΕΕΚ τα επόμενα χρόνια τη θέση που της αξίζει στο εκπαιδευτικό μας σύστημα και να συνδεθεί με τις αναπτυξιακές προοπτικές της χώρας επιτελώντας το ρόλο της με βάση τις ανάγκες της οικονομίας και της κοινωνίας.